Botsingen door de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid

zijnskenmerken van hoogbegaafdheid, hoogbegaafd op school

De prachtige kwaliteiten van hoogbegaafde leerlingen zijn vaak ook juist de redenen voor conflicten op school. Een blogje over de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid. Tessa Kieboom noemt dit het ‘zijnsluik’. Juist dit zijnsluik geeft volgens mij de conflicten bij de hoogbegaafden op school.

Hoogbegaafdheid is meer dan intelligentie

Dat hoogbegaafdheid meer is dan intelligentie heb je snel door als je met leerlingen in aanraking komt. Natuurlijk zijn veel hoogbegaafde jongeren lekker effectief aan het werk. Ze gebruiken hun intelligentie goed en met hun organisatietalent is niets aan de hand. En iedereen is dol op ze. Tot je hen even serieus spreekt en je merkt hoe ze zich hebben geconformeerd aan het leven dat ze leiden en voldoen aan het plaatje dat van hen verwacht wordt.

Bij leerlingen bij wie het niet zo gemakkelijk gaat, vraag je je soms af waar de intelligentie dan precies zit. Gedrag, veel bijzonder en opvallend gedrag, dat zie je dan wel bij deze leerlingen.

De zijnskenmerken van hoogbegaafdheid

Volgens Kieboom bestaat hoogbegaafdheid uit twee luiken: het cognitieve luik en het zijnsluik. Bij het cognitieve luik kan je je van alles voorstellen. Maar het zijnsluik, de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid, bepaalt het functioneren van de hoogbegaafde.
Dit zijn de zijnskenmerken:

  • Perfectionisme
  • Rechtvaardigheid
  • Hoogsensitiviteit
  • Kritische ingesteldheid

Mooie eigenschappen zul je denken. En natuurlijk is dat zo. Maar deze zijnskenmerken bij hoogbegaafdheid zijn snel negatieve vaardigheden. Ze komen bij veel leerlingen die niet goed worden aangesproken op hun intelligentie en hun manier van zijn als een zwak punt naar voren. Misschien kan je het zo uitleggen: Hoogsensitiviteit is een sterke eigenschap. Maar als een docent de neiging heeft om op een hoge toon te preken, dan doet dat zeer aan de oren. De leerling zal zich gaan afsluiten voor de docent door gedrag of mentale – of fysieke afwezigheid.

Hoogbegaafden zijn anders, dat botst

Hoogbegaafden zijn anders, daar heb ik dit blog over geschreven. Ze denken anders, leven anders, lachen om andere dingen, ze praten anders. Hoogbegaafden hebben elkaar ook snel in de smiezen als ze elkaar tegenkomen. Bij onderpresteerders, dus hoogbegaafden op school die hun potentieel niet aanspreken, zien niet-hoogbegaafden vaak alleen gedrag en ongemotiveerdheid. De meest logische oplossing is dan het bieden van strakke grenzen en het afnemen van privileges. Een kritisch ingestelde leerling is in de ogen van docenten snel een brutale leerling. Strikt genomen is hij dat ook, maar als je in gesprek gaat dan blijkt de intentie achter het gedrag een positieve te zijn.

Het perfectionisme zorgt ervoor dat de leerling de lat hoog legt. Als hij fouten maakt dan geeft hij snel op. De lat kan niet gehaald worden, dus ik stop ermee. Er ontstaat een soort faalangst, maar dan niet gegrond op eerdere faalervaringen, maar op grond van de ervaring om dingen in één keer goed te doen. En soms wordt dit dan weer gemaskeerd met een grote mond of met schoolverzuim.

Het rechtvaardigheidsgevoel, de hoogsensitiviteit en de kritische ingesteldheid zorgen voor de conflicten met docenten. Afspraak is afspraak immers. Een docent die een rol speelt wordt direct doorzien en het respect is snel verspeeld. Zeker als de lessen van deze docenten ook nog de leerhonger van de leerling niet stilt. Waarom moet ik aanwezig zijn in een les waar de docent de informatie ook maar uit het boek haalt, wat ik dus thuis ook wel lezen kan.

Zijnskenmerken gebruiken als kracht

Hoogbegaafde leerlingen vinden het net als alle andere jongeren fijn om serieus genomen te worden. Ze willen geen standpunten, maar argumenten horen. Ze hebben voorbeeldgedrag nodig en transparantie. Hoogbegaafde jongeren hebben nog meer dan andere jongeren het eerlijke gesprek nodig met volwassenen die hen cognitief iets te bieden hebben. Een stevig gesprek waarbinnen ze een gezond weerwoord verwachten.

Ze willen net als iedereen de trits op orde hebben: autonomie, competentie en verbinding. Laten we deze drie kernwoorden, de randvoorwaarden voor motivatie en geluk, eens naast de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid zetten.

  • Perfectionisme – heeft alles te maken met autonomie en competentie en relatie met jezelf
  • Rechtvaardigheid – is competentie, autonomie en verbinding: mag en kan je zeggen wat je wilt en kunt?
  • Hoogsensitiviteit – is relatie en competentie en daar mogelijk in vastlopen
  • Kritische ingesteldheid – is competentie en de verbinding (op het spel zetten)

Hoogbegaafden in school

Laten we de zijnskernmerken van de hoogbegaafden inzetten als een kracht. Dat kan door hen te leren om fouten te maken en toch een growmindset te houden. Stimuleer rechtvaardigheid maar leer ze ook hoe het leven werkt. Soms zijn anderen gewoon ‘de baas’ en zul je je moeten schikken. Hoogsensitiviteit is heel fijn, maar je kan er flink last van hebben. Leer het nut van ventileren en zelfreflectie. Biedt daar ook kanalen voor aan. Wees wisselend een klaagmuur, boksbal of trampoline. Leer hoogbegaafden op school hun kritiek op een opbouwende en verbindende manier te brengen. Weeg de goede punten, leer ze over hun schaduw te stappen. Maar leer ze ook opkomen voor zichzelf.

Lees ook dit blog eens over hoogbegaafd op school, waar autonomie, verbinding en competentie terugkomen. Of het blog ‘hoogbegaafd in de kerk‘.

Leestip: het boek Hoogbegaafd van Tessa Kieboom (aff.) of Haas gaat undercover.

Dit vind je ook leuk

Eén gedachte over “Botsingen door de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *