Ik ben nu 18 dus ik kan mijzelf afmelden. Ik ga niet meer naar school. De woorden waarmee een frequente spijbelaar kan veranderen in een schoolverlater. Herken jij de onderpresteerder? Een moeder belde mij op en ik sprak haar zoon.
Onderpresteren
Onderpresteerders zijn mensen die het op de een of anderen manier hebben afgeleerd om zichzelf te laten zien. Ze gaan niet tot het uiterste en blijven onder hun kunnen presteren. Ze zijn in een cirkeltje van angst om te falen maar ook angst om te presteren terecht gekomen. Met als gevolg dat ze niet meer laten zien wie ze zijn, en dit soms ook niet meer weten.
In mijn ervaring zijn veel spijbelaars in het onderwijs onderpresteerders. Je vindt ze op alle schoolniveaus. Leerlingen die zich hebben aangepast aan het gemiddelde en zich zijn gaan vervelen. Je kunt beter ergens anders zijn dan op school. En de spijbelaar kan een schoolverlater worden als er niet wordt ingegrepen. Daarom is het zo belangrijk dat spijbelaars niet alleen straf krijgen, maar dat het gesprek met hen gevoerd wordt.
Want alleen door te praten met deze leerlingen kom je er achter wat er aan de hand is. Verveelt de leerling zich? Is hij onterecht in het VMBO terecht gekomen? Was zijn gedrag op de basisschool de reden voor de plaatsing op de havo in plaats van op het vwo? Of is de leerling misschien een hoogbegaafde onderpresteerder?
Hoe ontdek je een onderpresteerder?
Het woord ‘onderpresteren’ is in de regel gereserveerd voor leerlingen met een hoge intelligentie die onder de maat presteren. Soms weten we die intelligentie wel, maar soms ook helemaal niet. De meeste leerlingen zullen zelf niet de relatie leggen tussen hun intelligentie en hun gedrag op school. Ze zullen eerder een verkeerde conclusie trekken: zie je wel, ik haal onvoldoendes dus zo slim ben ik helemaal niet. Voor de docenten had de citoscore van 550 veel waarde, het was de toelating voor het vwo of gymnasium. Voor de leerling had het geen waarde. Voor zijn gevoel heeft hij nooit iets gedaan op de basisschool.
Er zijn onderpresteerders die heel wisselend presteren op school. Soms halen ze een 9 zonder dat ze iets geleerd hebben. En het volgende moment halen ze een 4,5 terwijl ze het idee hebben dat ze goed geleerd hebben.
Doordat de kinderen zich onder druk voelen staan om een rol te spelen op school zullen ze thuis moe, boos of zelfs depressief zijn. En dat is het moment waarop ouders gaan ontdekken dat er iets aan de hand is.
En soms ontdek je het pas met een grote schok als je ontdekt dat je zoon of dochter heeft bedacht dat hij niet meer naar school gaat.
Voorkom dat de leerling een schoolverlater wordt.
Hoe erg is het als de leerling een schoolverlater wordt? Je zou heel droog kunnen zeggen dat de school niet veel nut heeft als je er weinig leert. Maar het is nu eenmaal zo dat je in onze maatschappij toch beter af bent met een schooldiploma. In Nederland hebben we de regel dat je minstens een startkwalificatie moet hebben. De kwalificatieplicht is bedoeld om schooluitval tegen te gaan en jouw kansen op een baan te vergroten. De kwalificatieplicht houdt in dat leerlingen van 16 tot 18 jaar verplicht zijn onderwijs te volgen als zij geen diploma havo, vwo, mbo niveau 2 of hoger hebben. (bron)
Ik zeg vaak dat de spijbelaars wel eens de meest zelfstandige denkers van de school zouden kunnen zijn. Ze blijven niet braaf in een hokje wachten tot de schooltijd voorbij is. Ze trekken hun eigen plan en weten vaak prima wat goed voor ze is. Alleen past het niet altijd bij wat wij als volwassenen van hun verwachten. Maar wiens probleem is dat precies?
Belangrijk in het gesprek met de onderpresteerder
Intelligente spijbelaars of schoolverlaters laten door hun afwezigheid zien dat er iets niet in de haak is. Ze geven als een demonstrant op het Malieveld aan dat er iets gebeuren moet. En voor zover ik gemerkt heb, staan deze jongeren open voor een eerlijk gesprek. Mits dit gesprek op een volwassen manier gevoerd wordt en er ook echte ruimte is om samen oplossingen te bedenken.
- Houdt de verantwoordelijkheid voor het leren bij de leerling.
- Word niet boos als iets weer anders loopt dan je zou willen.
- Zorg dat er echte openheid is in het gesprek, dus als je al een conflict hebt met de leerling is het beter iemand anders het gesprek te laten voeren.
- Wees je ervan bewust dat de onderpresteerder het schooldiploma niet als een doel ziet. Het is een middel om grotere doelen te bereiken.
- Zet de huidige situatie af tegen de toekomst: waarheen ben je onderweg.
Hulp nodig?
Denk je dat jouw zoon of dochter aan het onderpresteren is? Of je leerling? Zoek jij als leerling, ouder of docent hulp bij het voeren van gesprekken met deze onderpresteerders en aanstaande schoolverlaters? Neem contact op om te kijken of ik iets voor je kan betekenen. Ik wordt ingehuurd door ouders die het gevoel hebben dat er iets moet gebeuren. Maar ik ben ook beschikbaar voor docententeams. Juist daar kan de verhouding met een leerling zo kapot zijn dat er geen constructief gesprek meer mogelijk is. Ik neem het gesprek dan graag van je over.
Doordat ik weer bijna fulltime binnen een school werk heb ik geen tijd meer om het gesprek van je over te nemen. Wel sta ik open voor een mailwisselng of contact via de socials als je dat prettig zou vinden.
Lees ook ‘Geen leren zonder zorgen‘ of ‘Botsingen door de zijnskenmerkingen‘
