Dankzij het uitgekiende algoritme van Facebook kwam ik het artikel ‘De richting die we nu opgaan met inclusief onderwijs zal meer werk en uitvallers opleveren’ tegen. Gaat welbevinden voor het leren, dat is de vraag die gesteld wordt. Goed dat daar het gesprek over gevoerd gaat worden.
Gesprek over passend onderwijs
Het artikel gaat over de ontwikkelingen binnen het onderwijs. Psycholoog, onderwijswetenschapper en lector Bert Wienen is in het artikel aan het woord: ‘’De richting die we nu opgaan zal denk ik meer werk en uitvallers opleveren. Het is onmogelijk om continu te voldoen aan de nieuwe vormen en groepen die ontstaan. Dus ik denk dat we niet anders kunnen dan bij te sturen’’, zegt Wienen. Hij kaart bijvoorbeeld aan dat in de huidige tijd heel erg wordt gedacht dat kinderen zich eerst moeten welbevinden en dan pas tot presteren of leren kunnen komen. Terwijl in de pedagogische literatuur we juist zien dat welbevinden een gevolg is van leren en onderwijs. ‘’Nu ligt heel erg het welbevinden als prioriteit in het onderwijs. Ik denk dat het goed is om dit ter discussie te stellen: is het wel zo dat wel welbevinden vóór het leren gaat?’’
Inclusief onderwijs
Ik moest het artikel eerlijk gezegd een aantal keer lezen voor ik de goede bedoeling eruit haalde. De opmerking over het welbevinden en leren zette mij even op het verkeerde been. Al weet ik nog niet helemaal wat het antwoord van Wienen precies is op deze vraag. Wel begrijp ik dat hij er vanuit gaat dat als inclusief onderwijs goed wordt uitgevoerd (met voldoende gelden vanuit de jeugdzorg), de individuele begeleidingsvragen worden opgeheven. Het onderwijs is dan zo inclusief dat alle individuele vragen een juist antwoord krijgen. Citaat: “Ook moet er volgens hem naar de opleiding van leraren worden gekeken, zodat inclusief onderwijs niet leidt tot kennis over allerlei specifieke kinderen met psychiatrische en psychologische beelden, maar vooral dat men leert hoe het onderwijs zich zo kan ontwikkelen dat aan alle kinderen onderwijs geboden kunnen worden.”
Dat klinkt goed toch?
Gaat welbevinden voor het leren?
Gaat welbevinden voor het leren? Moeten we eerst zorgen voor de leerling voordat hij tot leren en ontplooiing komt? Kan een leerling leren als hij zich niet lekker voelt op school? Ik stelde de vraag eens even op Instagram. En er kwamen al snel reacties: verschillenden gaven aan dat welbevinden noodzakelijk is om tot leren te komen. Een volger reageerde dat er een wisselwerking is tussen welbevinden en leren. En weer iemand anders benadrukte dat leren buiten de comfortzone een uitzondering is op de stelling dat welbevinden noodzakelijk is voor leren.
Leuk, deze reacties, dat kan ik waarderen. Ze komen van mensen die om professionele en/of persoonlijke interesse het instagram account van dit blog volgen. Ze hebben dus op de een of andere manier te maken met autisme of hoogbegaafdheid. Eerlijk gezegd had ik deze antwoorden verwacht. En ik ben het er ook helemaal mee eens.
Ik schreef eerder het blog ‘Geen leren zonder zorgen‘. Hierin beschrijf ik dat het goed is als onderwijs en zorg niet tegen elkaar uitgespeeld worden .
Juist bij hoogbegaafdheid en autisme op school
Voor leerlingen zonder diagnoses moet je al zorgen voordat ze volledig tot ontplooiing kunnen komen. Je kunt je voorstellen dat het voor leerlingen mét diagnoses nog meer geldt. Leerlingen met hoogbegaafdheid en autisme op school hebben voelsprieten voor rechtvaardigheid en de oprechtheid van docenten en begeleiders. Ze zijn prikkelgevoelig en vangen daarom ook de onuitgesproken signalen op. Als een mentor of docent niet de juiste snaar weet te raken, zal de leerling hem of haar niet vertrouwen. Met als gevolg dat de leerling zich onveilig voelt. Het ontbreken van welbevinden maakt leren lastig.
Andersom telt: als de hoogbegaafde of de leerling met autisme op school iemand tegenkomt die precies begrijpt hoe hij zich voelt, of waar zijn gedrag vandaan komt, dan stelt deze leerling zich open en kan er geleerd worden.
Leren zorgt voor welbevinden
Natuurlijk levert leren ook welbevinden op. Positieve ervaringen en toegenomen kennis geven een goed gevoel. En in het gunstige geval werkt dat verslavend en willen we nog meer leren. Er is een wisselwerking tussen die twee, het is een kip of ei verhaal.
Het is niet zo bijzonder dat mijn volgers het eens zijn met de stelling dat welbevinden voor het leren uit moet gaan. Ze kennen waarschijnlijk allemaal de situatie dat hun kind (of zijzelf) zich niet prettig voelde en daardoor niet konden leren. Misschien was de docent niet zo sensitief, misschien was de samenstelling van de klas niet optimaal, misschien was de leerling zelf te gevoelig. Terugredenerend kun je dan zeggen dat het gevoel van welbevinden voorop moet gaan.
Stel dat de leerling voor het eerst binnenkomt op een school waar allemaal docenten werken die hebben geleerd hoe het onderwijs ‘zich zo ontwikkelen kan dat aan alle kinderen onderwijs geboden kan worden”, of misschien komt hij op een traumasensitieve school, zoals Anton Horeweg beschrijft in het boek De Traumasensitieve school (Aff), zou de leerling dan zijn gevoel van welbevinden behouden? De kans wordt een stuk groter, en dan kan het maar zo zijn dat de leerling tot leren komt en dat daardoor zijn gevoel van welbevinden vergroot wordt.
Welbevinden ontbreekt al
Helaas is er een grotere kans dat het welbevinden er niet is als de leerling de school binnenkomt. Want tussen thuis en school is er al van alles gebeurd wat de leerling geprikkeld heeft. De bus is te laat. Er lopen teveel voetgangers op de stoep. Er is een wegomleiding. De schoolbel klinkt net zo hard als altijd (en gaat bovendien niet op de juiste tijd af). De trap is vol, er word geduwd en gescholden, enzovoort. Boven hebben de negatieve ervaringen van de dag ervoor een grotere plek dan de positieve ervaringen.
Hoogbegaafde – en autistische leerlingen zijn al beschadigd voordat ze door hun ouders werden ingeschreven op school. Ze hadden al te maken gehad met onbegrip en onvermogen. Deze leerlingen kenden al het gevoel van verveling of overbelasting. Ze wisten al dat ze anders waren dan anderen.
Daarom blijf ik denken dat het welbevinden voor het leren uitgaat. Goed plan van meneer Wienen om de docentenopleidingen wat aan te scherpen zodat de kans op welbevinden en dus op leren groter wordt. Het staat of valt uiteindelijk met de man of vrouw voor de klas.
Eén gedachte over “Gaat welbevinden voor het leren?”