Leerlingen met autisme hebben de neiging om gesproken en geschreven woorden letterlijk te nemen. Dat levert soms rare situaties op. Maar het kan ook zorgen voor onvoldoendes bij toetsen en andere overhoringen. Soms moet je even puzzelen om erachter te komen, ook dat is autisme.
Gedragsproblemen
Wat lastig is bij autisme is dat het bij iedereen andere uitingsvormen heeft. Sommige leerlingen kunnen goed vertellen waar zij last van hebben. Ze kunnen per dag inschatten wat ze aankunnen of beter kunnen laten. Deze leerlingen kunnen volledig autonoom spelen met hun draaglast en – kracht. Anderen hebben dat inzicht nog niet. En zij zijn aangewezen op de begeleiding van anderen die dat inzicht wel hebben. Volwassenen die gedragingen kunnen duiden in het licht van autisme.
Begeleiding van leerlingen met autisme vraagt dat je naast ze gaat staan en door hun ogen probeert te kijken. Dat is een beetje tegen de natuur van hulpverleners in. We hebben namelijk geleerd om objectief te kijken naar wat er gebeurt. En nu moeten we vooral interpreteren en actief preventieve maatregelen treffen om herhaling te voorkomen.
Onzichtbare problemen
Een van de meer onzichtbare problemen van mensen met autisme is dat ze de neiging hebben om woorden letterlijk te nemen. Op school kan het hen snel een paar punten schelen op een toets. Tijdens de thuisschoolperiode vanwege het coronavirus kwamen we regelmatig van dit soort letterlijke momenten tegen bij één van onze kinderen. Misschien dat onderwijsmethodes hier wat meer rekening mee zouden kunnen houden.
De foto hierboven is genomen van een taalboek van groep 4. Het doel van de opdracht is dat de leerling leert dat een bepaald woord een andere betekenis kan krijgen door een bijvoeglijk naamwoord toe te voegen. Je hebt dus ‘eng’ en je hebt ‘lekker eng’. En de schrijvers hebben veel woorden nodig om het verschil tussen die twee uit te leggen. Wat neerkomt op: Lekker eng, is best leuk spannend. Gewoon eng is beangstigend.
“Schrijf nu ‘lekker’ in de zinnen van Catootje en Jeroen uit opdracht 1.” De meeste mensen zullen begrijpen dat het nu de bedoeling is dat de leerling de bedoelde zinnen overschrijft en het woord ‘lekker’ op de juiste plaats invoegt. Hoewel ik de zin ‘Overal loeren ze lekker op ons’ helemaal niet logisch vind. En ook is het heel raar voor een basisschoolkind om voor een woord met een hoofdletter een extra woord in de zin te zetten: ’t Lekker Enge parkje.
Mijn zoontje kijkt naar de zin en geeft aan dat hij het niet begrijpt. Ik probeer het duidelijker te maken: waar past het woord ‘lekker’ tussen? Het antwoord is; nergens!
Het gaat hem niet om de moeite die ik heb met beide zinnen. De moeilijkheid is heel simpel: tussen de woorden in de zinnen van Catootje en Jeroen is geen plaats. Er is niet voldoende ruimte om daar het woord ‘lekker’ tussen te zetten.
Leerlingen met autisme scoren lager
In deze leermethode komen meer opdrachten voor waar ik mijn vraagtekens bij heb. Er staan woorden en denkwijzen in de methode die bij ons in huis niet voorbijkomen. Maar dit soort denkfouten maken het leven van iemand met autisme wel moeilijker.
Als we niet goed opletten scoren leerlingen met autisme echt lager op toetsen en overhoringen vanwege het probleem van het letterlijk lezen en interpreteren van woorden. Ook dat is autisme, onbegrip en de daaruit volgende onmacht. Met vervolgens weer de nodige overprikkeling en eventueel gedragsproblemen.
In dit voorbeeld heeft de leerling vanuit zijn optiek gelijk. Er is geen ruimte om het woord ‘lekker’ toe te voegen. En ik puzzel nog steeds hoe ik mijn verduidelijkende vraag zo had kunnen stellen dat het ook echt meer helderheid had gegeven. De opdacht was onduidelijk. Mijn verduidelijking voldeed niet. Er is niet rekening gehouden met leerlingen die de wereld letterlijk nemen.
Autisme moet je snappen
Autisme moet je snappen. Dit is geen mooi Nederlands, maar het geeft precies weer wat ik bedoel: Autisme moet je proberen te begrijpen door er midden in te gaan zitten. Je moet erdoor gevangengenomen worden. Ja, neem die maar letterlijk: als je er niet middenin zit, kan je het niet begrijpen.
Als een leerling een goed gevoel had bij een toets maar toch een onvoldoende scoort, is het fijn als je de toets met hem gaat bekijken. Wie weet kom je van dit soort ‘letterlijke’ problemen tegen. En door de vraag anders te formuleren kan de leerling alsnog de kans krijgen zijn kennis te bewijzen. Lees ook ‘denk nooit dat het wel duidelijk is‘.
Autisme leer je niet kennen uit boekjes. Je moet er doorheen. Herken jij dit in de praktijk?
Lees ook eens mijn blog ‘Maar je ziet het helemaal niet autistisch uit‘.
