De eerste versie van dit blog schreef ik in de autismeweek van 2019 voor mijn oude website. Maar het verdient ook een plekje op deze website over autisme en hoogbegaafdheid. Hoe kan je structuur en veiligheid bieden met een planbord. Hoe bevorder je emotieregulering en overzicht met magneetplaatjes.
Structuur en veiligheid
Zodra het over autisme, hoogbegaafdheid, ADHD of een andere stoornis met prikkelgevoeligheid gaat, hoor je al snel dat er ‘dus’ structuur nodig is. Helaas wordt die structuur vaak gebruikt voor het gemak van ouders en docenten of om gedrag te stroomlijnen. Natuurlijk is het soms goed om structuur op die manier te gebruiken. Bijvoorbeeld als het ouders tijdelijk niet lukt om veiligheid te bieden zonder die hulpmiddelen.
Veiligheid, het toverwoord is al gevallen. Het doel van structuur is in mijn ogen het gevoel van veiligheid bij de mensen om wie het gaat. En dat zijn dus de mensen met autisme maar ook de mensen om hen heen. Reinheid en regelmaat is voor ieder kind en voor ieder persoon goed. Maar voor mensen met autisme of een andere prikkelgevoeligheid nog veel meer.
Veiligheid kan alleen gegeven worden door mensen. Veiligheid is namelijk een beleving die te maken heeft met ons denken, voelen en doen. Op de pagina van het CCV kun je daar meer over lezen.
Onveiligheid en chaos
Als je last hebt van veel chaos in je hoofd is het leven gewoon lastig. Studeren is lastig, werken is lastig, je huishouden voeren is lastig.
Hoe jonger je bent hoe lastiger het is om zelf preventieve maatregelen te nemen tegen die chaos. Alle kinderen hebben behoefte aan duidelijkheid. Hoe minder vragen er zijn, hoe veiliger ze zich voelen. De duidelijkheid is dus in mijn ogen een middel om het doel ‘veiligheid’ te bereiken. Duidelijkheid bieden is eigenlijk niet het aanbrengen van structuur en regels maar het wegnemen van vragen*. En hiermee voorkom je negatieve emoties en bevorder je de positieve. En positieve emoties hebben we nodig om te kunnen groeien en ontwikkelen.
*hierbij moet je niet alles weg structureren. Er mogen best wat vragen overblijven. Ieder kind kan op een ander niveau en intensiteit omgaan met vragen, dus ook de duidelijkheid kan verschillend aangeboden worden.
Emotieregulering en overzicht met magneetplaatjes
Als het overzicht niet in de mens zit zullen we het van buitenaf moeten aanbrengen. Er is niets veiliger dan dat een kind ervaart dat ouders weten wat er op een dag of in een week gaat gebeuren. En het is nog fijner om te ervaren dat ouders soms ook vraagtekens hebben maar desondanks goed blijven functioneren.
Wij gebruiken al een poosje de magneetplaatjes van Olifantastisch. Vanaf het schoolplein leven we al een poosje mee met de ontwikkeling van deze leuke webshop van Vanessa. Ze heeft echt een innerlijke drive om rust te brengen in de gezinnen waar het nodig is. Daarom wil ze haar prijzen ook zo laag mogelijk houden.
Behalve magneetplaatjes over allerlei onderwerpen biedt ze ook magneetborden aan. Zelfs hele kleintjes die je gemakkelijk kan meenemen op reis of een plekje kunt geven in kleine ruimtes waar een paar picto’s nodig zijn. Ze zit bovenop de productie van de plaatjes en de magneetborden zodat er ook precies uitkomt wat ze in haar hoofd heeft. Hieronder zie je die kleine magneetborden.
Emotieregulering
Voor prikkelgevoelige kinderen (en volwassenen) is het fijn om aan het einde van de ochtend of dag te kunnen vertellen hoe ze zich voelen. Reflecteren geeft iedereen rust en begrip, dus ook deze kinderen met autisme, adhd of hoogbegaafdheid. Soms is het lastig om hier woorden aan te geven. Soms is de stress ook zo hoog dat het praten niet eens meer goed lukt. Het is handig om dan toch te kunnen aangeven hoe de vlag erbij hangt. Bijvoorbeeld met de duimpjes omhoog of naar beneden. Of met de gezichtjes als er wat meer genuanceerd kan worden. Of een vinkje of kruisje als zwart-wit beter uitkomt. Bekijk hier de complete emotieset.
Deze zou je ook op school kunnen gebruiken. Je zou met leerling en ouders kunnen afspreken dat de leerling het pijltje bij het rode kruisje mag zetten als hij te druk is in zijn hoofd om in de pauze buiten te spelen bijvoorbeeld. De meester of juf kan dan heel simpel zonder woorden een antwoord geven zodat de leerling weet dat de boodschap begrepen is.
Duidelijkheid
Gebeurtenissen brengen altijd emoties en prikkels met zich mee. Ook fijne gebeurenissen zoals verjaardagen of een schoolreisje (nou ja, lang niet altijd fijn) leveren vragen op:
- Hoe gaan we erheen?
- Hoelang zijn we daar
- Waar moet ik zitten in de bus?
- Wat gaan we eten?
- Moet ik het vragen als ik ga plassen?
- Aan wie mag ik vragen stellen?
Met magneetborden en -plaatjes kan je iedere situatie overzichtelijker maken. Tijd is een onzekere factor en vaak niet te overzien voor kleuters, peuters en mensen met autisme. Daarom is het fijn om die vragen daarover vast weg te nemen: zoveel dagen duurt het nog tot je jarig bent. Je zou er zelfs nog een teken bij kunnen opnemen die aangeeft op welk moment de vragen over de verjaardag gesteld mogen worden
Executieve functies
Op het oog simpele activiteiten of werkzaamheden kunnen voor mensen met autisme of hoogbegaafdheid een hele klus zijn. Onderzoeken hebben aangewezen dat het automatiseren van handelingen en het organiseren van activiteiten minder ontwikkeld zijn bij mensen met autisme. Dus een simpel lijstje of stappenplan helpt dan om een activiteit tot een goed einde te brengen. In dit filmpje wordt duidelijk uitgelegd wat executieve functies zijn. Bij hoogbegaafdheid spelen deze executieve functies ook een rol, maar de oorzaak is iets anders. Er is een interessant filmpje van Tijl Koenderink die dat duidelijk maakt.
Met magneetborden en magneetplaatjes moet je niet overdrijven. Maar als het nodig is voor je kinderen kan je er wel heel ver mee gaan. Als je ervan uitgaat dat er chaos is in het hoofd van je kind en dat hij daar niets aan kan doen maar wel veel last van heeft, dan wil je daar graag orde in scheppen en voor een gevoel van veiligheid zorgen.
Overzicht en stappenplannen
De pictogrammen van Olifantastisch kan je goed gebruiken om overzicht te maken. Je kan het niet zo gek verzinnen of er is een magneetplaatje voor en anders maakt Vanessa ze op maat en voegt ze toe aan haar webshop. Uren, dagen, maanden, seizoenen, kleuren, cijfers, dieren, hobby’s, vervoersmiddelen, vanalles is er in pictogrammen te vinden.
Zo kan je heel gemakkelijk een setje magneetplaatjes kopen die gaan over school of juist over vrije tijd. Misschien hang je in de woonkamer een magneetbord die de structuur van de dag in grote lijnen aangeeft: hoe vaak naar school, gaat papa of mama naar het werk, zijn er avondactiviteiten? Dit setje over ‘lekker schoon‘ kan je bijvoorbeeld ophangen in de douche op een klein magneetbord.
2 gedachten over “Emotieregulering en overzicht met magneetplaatjes”