Ken je dat? Je kind of jongere heeft alle zijnskenmerken van hoogbegaafdheid. Maar het intelligentieonderzoek wijst strikt genomen niet op hoogbegaafdheid. De verbale intelligentie zit rond de 130, de rest daar flink onder. Officieel niet hoogbegaafd. Daar sta je dan. Wat mag je dan toch van een school verwachten? Ga je een kind wel begeleiding geven alsof het hoogbegaafd is? Noem je zo’n kind gewoon hoogbegaafd?
Zijnskenmerken
Soms valt de intelligentie op doordat iemand ‘intelligent’ uit de hoek kan komen of omdat hij een grote leerhonger heeft. Lekkere cijfers halen en tegelijk ook nog ruimte hebben om extra projecten te doen naast het schoolwerk. Heerlijk als het zo gemakkelijk gaat.
Maar soms valt die slimheid helemaal niet zo op. Op school valt dan vooral het gedrag van de leerling op. Ze worden om de stomste dingen uit de klas gestuurd. Ze hebben een grote mond tegen docenten en ontwikkelen ook een grote haat en wantrouwen jegens de volwassenen op school. En sommige leerlingen lijken onzichtbaar te zijn. Ze gaan rustig hun gang, vallen niet op en niemand heeft last van ze.
Botsingen door de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid‘ schreef ik daar wat over.
IQ is niet alles
Wat moet je nu als een leerling officieel niet als hoogbegaafd uit het intelligentieonderzoek komt? Mijn gevoel zegt dat we de leerling wél als hoogbegaafd moeten gaan benaderen. Onlangs las ik de uitslag van een onderzoek waarbij de onderzoekster nadrukkelijk opmerkte dat de behaalde scores met zekerheid onder scores zijn. Omdat de jongere duidelijk last had van faalangst. Fijn als de uitslag van een intelligentieonderzoek niet alles hoeft te zeggen. Het onderbuikgevoel en meer objectievere observaties zijn voor mijn gevoel net zo belangrijk. Op de website Thinos.be (op dit moment een onbeveiligde website) vond ik dit citaat:
“De veronderstelling dat mensen een IQ “hebben” en dat op grond van dit IQ een belangrijke beslissing kan worden genomen, of een typering van de persoon kan worden gegeven, berust op een misvatting. De uitkomst van een intelligentietest kan alleen beschouwd worden als een indicatie van het intelligentieniveau. Deze indicatie is verre van nauwkeurig en de betekenis van de IQ-score is evenzeer afhankelijk van de test, ouderdom van normen en tal van andere, deels irrelevante factoren. Het eerste wat een psycholoog zou moeten vertellen als hij of zij de uitkomst van een intelligentietest meedeelt, is dat de IQ-score er ver naast kan zitten. Afwijkingen tot 10 punten naar boven en naar beneden zijn normaal en afwijkingen van 10 tot 20 punten komen zo frequent voor dat de kans daarop bij de interpretatie van de uitkomst een belangrijke rol dient te spelen.” (Uit: De waan van “het” IQ, Peter Tellegen, Persoonlijkheids- en Differentiële Psychologie, RuG, 2 juni 2004.)
Deze gedachte wordt bevestigd op voxweb.nl;
“IQ is niet hetzelfde als intelligentie, maar het is de beste meting die we hebben van het ingewikkelde construct dat intelligentie is. Het blijft een schatting, dus moeten we altijd ook verder blijven kijken dan de IQ-score. Maar ondanks al die haken en ogen is de IQ-test véél beter in het schatten van intelligentie dan wij dat zelf kunnen.”
Zorgen voor de hoogbegaafde
Ik vind het een fijne gedachte dat de testuitslag maar een indicatie is van het werkelijke IQ. Want bij kinderen en jongeren wordt een intelligentieonderzoek meestal uitgevoerd als het allemaal niet lekker loopt. Het onderzoek hoort dan bij de zoektocht naar het antwoord op vragen die er zijn over het functioneren van het kind. Een intelligentieonderzoek wordt dan ook beïnvloed door de zijnskenmerken. Je zal maar perfectionistisch zijn en daardoor veel te lang bezig zijn met sommige onderdelen? Of faalangstig en tig keer de blokjes in de test willen herschikken? Of probeer eens met een kritische instelling (gevoed door wantrouwen) met een open mind naar het gebeuren rond het intelligentieonderzoek te kijken?
Volgens mij moeten de zijnskenmerken de doorslag geven. Als een jongere lekker in zijn vel zit, zal hij beter presteren op school en gezelliger zijn thuis. Het uiteindelijke IQ maakt dan niet zo veel uit. Als een leerling autonoom, in verbinding met zichzelf en anderen kan werken aan en gebruik maken van zijn competenties zal hij laten zien wat hij kan.
Wat mag je van school verwachten?
In deze tijd waarin we van passend onderwijs proberen door te ontwikkelen naar inclusief onderwijs mag je van een school verwachten wat de school van zichzelf verwacht. De scholen binnen een samenwerkingsverband moeten met elkaar les geven aan alle leerlingen binnen de regio. Een school mag dus grenzen aan wat ze willen kunnen bieden. UIteraard heb ik het werkwoord ‘willen’ niet per ongeluk gebruikt in de voorgaande zin.
Een school mag ook in protocollen neerschrijven dat een leerling pas in aanmerking komt voor een hoogbegaafdenprogramma als het totaal IQ boven de 130 ligt.
De leerlingen waarover dit blog gaat komen dan niet in aanmerking. Het is de vraag of dat zo erg is, want waarschijnlijk hebben ze niet zo’n leerhonger en geen behoefte aan extra projecten onder schooltijd. Ze hebben meer behoefte aan autonomie en verbinding. Ze hebben behoefte aan inzicht in zichzelf, aan vrijheid om het onderwijsprogramma vorm te geven en aan hulp bij het ontwikkelen van vertrouwen in het eigen kunnen.
Ik ben van mening dat we eerst moeten zorgen voor een leerling en dat hij daarna pas tot leren kan komen. Volgens mij hoort het erkennen van de diepe eigenschappen van een persoon bij het zorgen voor die persoon. Misschien ben je dan niet hoogbegaafd, we merken wel dat je meer dan anderen behoefte hebt aan autonomie, verbinding en competentie. En dat die trits onder spanning staat door jouw zijnskenmerken. Wie weet doe je op het moment dat jij je lekker in je vel voelt zitten nog eens een intelligentietest, kijken wat er dan uit komt.
Je mag van een school verwachten dat ze de leerling als uitgangspunt nemen. Dat hoort bij onderwijs, zeker bij passend onderwijs. Lees ook eens het blog over Embodio’s op school.
